نشست علمی سامانه های نوین آبیاری و بهره وری آب در ایران برگزار شد

شانزدهمین نشست علمی کتابخانه حسینیه ارشاد با سخنرانی مهندس احمد طبایی با موضوع «سامانه های نوین آبیاری و بهره وری آب در ایران» برگزار شد.

به گزارش شبکه خبری آب ایران، در این نشست علمی، این کارشناس ارشد آبیاری و زهکشی با اشاره به کمبود منابع آب شیرین جهان، گفت: بیش از 70 درصد سطح کره زمین را آب فرا گرفته است؛ اما فقط حدود سه درصد از این حجم را آب های شیرین و قابل آشامیدن تشکیل می دهد که بیش از 90 درصد از این آب شیرین هم به صورت منجمد در دو قطب زمین و نیز یخچال های کوهستانی قرار گرفته و در عمل قابل استفاده نیست.
او پراکندگی نامتوازن و غیریکنواخت منابع آب شیرین در جهان را از دیگر مشکلات پیش روی انسان ها در ارتباط با تامین آب مورد نیازشان دانست و گفت: در برخی از مناطق بیابانی جهان، چندین سال هیچ بارشی اتفاق نمی افتد؛ در حالی که برخی مناطق دیگر همچون چراپونچی در خلیج بنگال، سالانه حدود 26 هزار و 400 میلی متر بارش دارند.
طبایی با بیان اینکه متوسط بارندگی در ایران حدود 240 میلیمتر در سال است، خاطرنشان کرد: 28 درصد از سطح کشور، بارندگی کمتر از 100 میلی متر دریافت می کنند. 47 درصد بین 100 تا 250 میلی متر و 16 درصد هم بین 250 تا 500 میلی متر بارندگی دارند.
وی افزود: فقط هشت درصد از مساحت کشور دارای بارندگی بین 500 تا یکهزار میلی متر (در دامنه متوسط جهانی) است و یک درصد هم بیش از یکهزار میلی متر بارش دریافت می کند.
این کارشناس مسائل آب، مساحت تقریبی بیابان های ایران را حدود 450 هزار کیلومتر مربع خواند و یادآور شد: ایران به لحاظ ویژگی های خاص اقلیمی و موقعیت جغرافیایی، از سرزمین های خشک و نیمه خشک جهان است که از نظر طول و عرض جغرافیایی با کمربند بیابانی جهان مطابقت دارد.
او افزود: مطابق آمار وزارت نیرو، از مجموع 130 میلیارد متر مکعب آب تجدیدشونده که سالانه در اختیار کشور قرار می گیرد، در حدود 30 تا 35 میلیارد متر مکعب آن مهار نمی شود. اما از 95 میلیارد متر مکعب منابع آب مهار شده، بخش کشاورزی به تنهایی در حدود 92 درصد آن را مصرف می کند. شش درصد به بخش شرب اختصاص می یابد و در حدود دو درصد هم نصیب صنعت و پارک ها و فضای سبز می شود.
طبایی با بیان اینکه ایران از نظر سطح زیر کشت آبیاری، رتبه پنجم جهان را دارد و تقریبا 98 درصد محصولات غذایی تولیدی خود را از اراضی آبی تامین می کند، مساحت اراضی آبی ایران را حدود هشت میلیون هکتار عنوان کرد.
این کارشناس ارشد آبیاری و زهکشی در تعریف مفهوم راندمان آبیاری گفت: در یک تعریف ساده، می توان گفت که راندمان آبیاری عبارت است از درصدی از آب تامین شده برای مزرعه که مفید واقع می شود. به عبارت دیگر، بخشی از آب وارد شده به مزرعه که به مصرف آبیاری و آبشویی می رسد را راندمان آبیاری می گویند.
او روش های آبیاری را به دو دسته سطحی و تحت فشار تقسیم کرد و توضیح داد: در روش های آبیاری سطحی، آب در اثر نیروی ثقل در مزرعه به حرکت در می آید؛ در حالی که در روش های تحت فشار، این آب در داخل لوله ها و در اثر فشار پمپ حرکت کرده و توسط آبپاش ها یا قطره چکان ها در اختیار گیاه قرار می گیرد.
طبایی با اشاره به انواع سیستم های آبیاری سطحی از جمله آبیاری کرتی، آبیاری نواری و آبیاری فارو، ویژگی شاخص این روش ها را نیاز نداشتن به وسایل و دستگاه های پیچیده و نیز دانش فنی زیاد توصیف کرد که باعث می شود به راحتی از سوی کشاورزان به کار گرفته شوند.
او در عین حال تاکید کرد: هرچند که سیستم های تحت فشار در مقایسه با سیستم های سطحی به سرمایه گذاری و هزینه اولیه بیشتری نیاز دارد، اما مزیت های نسبی آن سبب می شود که در درازمدت منافع بیشتری نصیب کشاورزان و در نتیجه اقتصاد کشور شود.
این کارشناس مسائل آب مهم ترین امتیاز روش های آبیاری تحت فشار نسبت به روش های سطحی را راندمان بالاتر و بهره وری بیشتر در مصرف آب عنوان کرد و گفت: متوسط راندمان سیستم های آبیاری سطحی در ایران حدود 35 درصد است، در حالی که این عدد برای آبیاری بارانی در حدود 70 درصد و برای آبیاری قطره ای بیش از 90 درصد است.
طبایی انواع سیستم های آبیاری بارانی را شامل سیستم های کلاسیک، دستگاه آبفشان غلطان (ویلموو)، دستگاه آبفشان قرقره ای (تفنگی)، دستگاه آبفشان دوار (سنتر پیوت) و دستگاه آبفشان خطی (لینیر) دانست و در مورد ویژگی ها و نحوه کار هریک به اختصار توضیحاتی ارائه داد.
او با اشاره به روش آبیاری قطره ای و بیان این نکته که از این روش فقط می توان برای گیاهان ردیفی و درختان استفاده کرد و در مورد محصولات با کشت متراکم کارآیی ندارد، خاطرنشان کرد: در این روش، فقط مساحت بسیار محدودی از مزرعه آبیاری می شود. در حقیقت آب در نزدیکی منطقه توسعه ریشه به زمین نفوذ می کند و به همین دلیل راندمان آبیاری در این روش بسیار بالاست.
این کارشناس ارشد آبیاری و زهکشی، سیستم آبیاری قطره ای را نسبت به گرفتگی قطره چکان ها، به شدت حساس خواند و تاکید کرد: در سیستم آبیاری قطره ای برای جلوگیری از گرفتگی قطره چکان ها، حتما باید یک ایستگاه فیلتراسیون مناسب طراحی شود.
این گزارش می افزاید: نشست علمی «سامانه های نوین آبیاری و بهره وری آب در ایران»، روز پنجشنبه 26 دی ماه 1392 برگزار شد.
گفتنی است نشست های علمی کتابخانه حسینیه ارشاد، هر دو هفته یک بار، روزهای پنج شنبه در محل این کتابخانه برگزار می شود و حضور علاقه مندان در این نشست ها آزاد است.