شبکه آبیاری دز

رودخانه دز:

رودخانه دز از ارتفاعات جنوب غربی اراک ،بروجرد،الیگودرز وکوههای بلند بختیاری سرچشمه گرفته وسهم عمده ای در تشکیل یکی از پر آب ترین رودخانه های ایران یعنی کارون دارد.

این رودخانه از دو شاخه اصلی به نام سزار وبختیاری تشکیل شده است:

 رود سزار: در شمالی ترین قسمت حوزة دز جریان داردواز سه شاخة ماربره ،تیره وسبزه تشکیل یافته است.رودخانه ماربره از بهم پیوستن آبراهه های متعدد واز جمله رودخانه ازنا در منطقة الیگودرز تشکیل شده ودر جهت غرب به طرف شهر دورود جریان می یابد.رودخانه تیره نیز از شاخه های فرعی گله رود ،سیلاخور،آبسرده وبیاتون تشکیل شده وسرچشمة آن از دامنه های مشرف به شرق زاگرس در جنوب منطقه بروجرد  می باشد که در جهت شرق به سمت دورود جریان یافته ودر این محل دو رودخانه بهم می پیوندند.رودخانه سبزه هم از دامنه های جنوبی وغربی اشترانکوه سرچشمه گرفته ودر 20 کیلومتری جنوب دورود به آنها متصل ومجموع آنها رود سزار نامیده می شود .در حدود 25 کیلومتری جنوب غربی این محل رود واسک وبه فاصلة کمی ،رود زار از ساحل چپ به رود سزار پیوسته وباز در جهت جنوب غربی جریان می یابد.رودخانه کوچک سرخاب نیز با سرچشمة ارتفاعات جنوب خرم آباد از ساحل راست به سزار متصل می شود .رودخانه سزار پس از دریافت جریان شاخة سرخاب به سمت جنوب و جنوب شرقی پیچیده وبه رودخانة بختیاری ملحق می شود.

رود بختیاری: رود بختیاری از ارتفاعات ودامنه های شرقی اشترانکوه سرچشمه گرفته ودر ابتدا به نام رود دره دایی در جهت عمومی شمال غرب به جنوب شرق جریان یافته وپس از اتصال با رودخانه گلستان که از فلات مرتفع جنوب الیگودرز سرچشمه می گیرد به جهت جنوب متمایل شده وبا رود وهرگان که از جنوب شرق به شمال غرب جریان دارد یکی می شود.با دریافت آب شاخه های کوچک تر ،رودخانه به سمت مغرب تغییر جهت داده و دراین بخش به نام زالکی نامیده می شود.سپس با شاخة نسبتاً بزرگی که از شمال به آن می پیوندد،جمع شده وبه رود سزار می ریزد.

رودخانه دز پس از عبور از تنگ پنج ،تنگ هفت و تله زنگ وپشت سر گذاشتن دریاچه سد دز ،از تنگه باریک وعمیق کنگلومرای سازند بختیاری عبور کرده ودر قلعه مختار واقع در شمال شهرستان دزفول وارد جلگه خوزستان می شود.رودخانه دز با عبور از شهرستان دزفول و سپس طی مسافتی پر وپیج خم به طول تقریبی 186 کیلومتر در بند قیر با رودخانه های شطیط یا دجیل وگرگر یکی شده وکارون را تشکیل می دهد که به سمت اهواز می رود.



سیلاب های رودخانه دز

آمار دقیقی از سیلاب های مهیب رودخانه دز در سالهای پیش ار آمار برداری رسمی وجود ندارد ولی در کتب تاریخی منطقه ،اشاراتی به خشکسالی ها وزیانهای آن شده است .در حدود سالهای1264 ،1292،1302 و1348شمسی سیلابهای عظیمی بوقوع پیوسته که سیلاب مربوط به سال 1302 می توانسته بزرگترین سیلاب یاد شده در دزفول و اهواز باشد واحتمالاًَ تخریب پل قدیم وتاریخی دزفول توسط  رخداد همین سیلاب سهمگین بوده است همچنین برطبق بعضی از منابع تاریخی از جمله مرآت البلدان در سال 1268 هجری قمری باران  سختی می بارد بنحوی که در روزنامه وقایع اتقاقیه  که که بسیاری از خانه ها در اثر سیلاب ویران می شود.  اما کمترین مقدار بارش می توانسته مربوط به سال 1339 و1343 شمسی باشد که متوسط سالیانه دبی رودخانه در این سالها بترتیب 129 و157 متر مکعب ثبت گردیده است.سیلابها معمولاً بین ماههای آذر واردیبهشت اتفاق می افتد وبیشترین احتمال ماکزیمم سیل مربوط به ماههای دی تا فروردین می باشد.

وضعیت کشاورزی وآبیاری اراضی زراعی منطقه قبل از احداث شبکه آبیاری دز

وسعت اراضی قابل کشت منطقه بالغ بر 150 هزار هکتار بوده که حدود 93000 هکتار قابل آبیاری و57000 هکتار بصورت دیم کشت شده است.

در زمین های آبی غالباً به شیوه خاصی عمل می شد : زمین را به سه قسمت تقسیم کرده ،در یک قسمت برنج کاشته ودر ماههای مهر و آبان برداشت می کردند وچون آن زمین پر آب و پوشیده از بقایای شلتوک بود نمی توانستند بلافاصله آن راکشت نمایند ،بنا براین در دو قسمت دیگر گندم وجو می کاشتند ،سپس بعد از برداشت گندم یا جو دوباره در یک سوم مجموع زمین به کشت برنج می پرداختند.

در شبکه سنتی آب را از رودخانه های دز،کرخه، بالا رود، شاوور، عجیروب ولوره برداشت می کردند.جهت انحراف انتقال آب به مزارع علاوه بر استفاده یازده رشته قنات رودخانه ای ،تعداد زیادی نهر روباز از این رودخانه ها منشعب می گردید ،این قنوات وانهار ،پیوسته نیاز به تعمیر ومرمت سالانه داشته واینکار در زمانی که جریان آب رودخانه کاهش می یافت انجام می گرفت.برای افزایش سطح آب وهدایت به درون انهار در بستر رودخانه از سدهای چوبی (سله ای) که متشکل از سبد بافته شده از چوب وسرشاخه درختان بود استفاده می کردند.سبدها را از دیواره دهانه آبگیر یا سراب نهر به سمت بالا دست یا خلاف جهت حرکت آب در رودخانه امتداد می دادند ودرون سبدها سنگ می چیدند.این سدهای موقت انحرافی هر ساله بر اثر سیلاب،تخریب ومجدداً در فصل کم آبی یا سال بعد احیا می شدند.مقدار آب انهار سنتی وقنات ها به خاطر عوامل متعدد نیاز کشاورزان را برطرف ننموده ،بدین سبب نزاع هایی بر سر تقسیم آب بین زارعین ویا مالکین به وقوع آمده واغلب این مشاجرات به خونریزی وقتل منجر می گردید.گاهی تطویل سبدها به درون رودخانه تا 12 متر از کناره بستر انجام می گرفت ولی فقط عمق آب درون نهر سنتی را حدود 20 سانتی متر افزایش می داد.در جنوب شهر دزفول و در پایین دست پل قدیم در نزدیکی سد انحرافی فعلی ،هر ساله توسط کشاورزان سدهای سبدی احداث می شد وآب رودخانه را به  طرف آبگیر های شرق وغرب وانهار سنتی منحرف می نمودند.از آبگیر شرقی رودخانه انهار کرملک،نهرخان،کالنگان ،الیاسی،نودرار عبد شاه ،کوتیان دهلی، قالوند وشمعون و از آبگیر غربی انهار شاخه،علی بل الحسین ،بنوار ناظر و در مجموع در این قسمت از رودخانه بیش از 14 شاخه نهر منشعب و آبگیری می شد.گذشته از انهار فوق الذکر ،قنوات شاه آباد ،سیاه منصور ،بنوار شامی ،قمش مومنان ،قمش حاجیان ،سنجر وانهار قلعه طوق ،جاته وشوهان نیز بعنوان مسیری برای انحراف آب مورد استفاده قرار می گرفت.البته شایان ذکر است قنوات حفر شده در منطقه دزفول با انواع قنوات در سایر نقاط ایران متفاوت است بنحوی که در این روش آب از رودخانه منشعب شده وبه اراضی از پیش تعیین شده هدایت می گردد این روش عملاً بمنزله احداث تونل انحراف آب محسوب می شود در صورتی که احداث قنات در مناطق دیگر از نقاط مرتفع آغاز شده وبا جمع آوری وهدایت آبهای زیر زمینی با شیب مناسب در نقاط پست تر ظاهر می گردد.

انهار سنتی

کانال های قدیمی انتقال آب قبل از احداث شبکه مدرن دز با نیروی کارگر حفر وسالانه لایروبی می شد.این انهار دارای عمق زیاد با بدنه های خاکریزی مرتفع بوده که عرض بعضی از آنها به 20 متر یا بیشتر می رسید.عریض بودن این کانالها به خاطر نوار های عرضی (تراس پلکانی) متعدد بوده که برای انتقال مصالح لایروبی به بیرون استفاده می شد.حجم مصالح لایروبی حدود 5/1 متر مکعب در هر متر طول مسیر کانال بوده واین مصالح گاهی تا ارتفاع 10 متر بوسیلة طناب یا زنجیر وتوسط 4 تا 5 نفر به خارج از کانال تخلیه می گردید.هر بخش از اراضی بوسیلة یک کانال با منشأ آب رودخانه آبیاری می گردید وهزینة لایروبی ونگهداری وانتقال آب به عهدة مالکین بوده است.در بعضی ازمواقع سال به دلیل رسوب رودخانه ای وفقدان سد مخزنی حجم لایروبی در انهار قابل توجه بود.کانال های سنتی وسایل تنظیم وانحراف آب به شکل صحیح نداشتند وهمواره به دلیل طول زیاد کانالها از سرچشمه (رودخانه) تا مزارع وشکست بدنه خاکریز آنها مقادیر زیادی آب هدر می رفت.در بعضی از مواقع سال شکست کانال ویا نفوذ آب به درون زهکش های طبیعی ونیز پائین افتادن سطح آب در مقطع آبگیر کانال به خصوص فصل تابستان تعدادی از روستاها از وجود آب بی بهره می ماندند وکشاورزان ناگزیر به روستاهای مجاور که به آب دسترسی داشتند مهاجرت می کردند.



مزارع کشاورزی سنتی و روش های آبیاری

وضعیت مزارع کشاورزی سنتی تسطیح نسبی طبیعی بوده وهیچگونه ماشین آلاتی برای هموار سازی اراضی وجود نداشت وبه همین دلیل با توجه به توپوگرافی زمین ابعاد قطعات زراعی متفاوت بوده است تا قبل از سال 1341 واجرای قانون اصلاحات اراضی ،کلیه اراضی متعلق به مالکین خصوصی مختلف بوده است.واحد زراعی در روستاها «خیش» یا «جفت» زراعی است که شامل دو حیوان کششی برای دستگاه گاو آهن سنتی است.مساحت هر خیش یا جفت در اراضی دیم زار 30 هکتار و در اراضی فاریاب (آبی) 14 هکتار بوده است.کشاورزان دائمی ساکن روستاها که رعیت نامیده می شدند وکاملاً وابسته به زمین زراعی روستا  بوده حق هیچگونه تصمیمی در نوع محصولات کشاورزی و مقدار آن وحتی مهاجرت از روستا را نداشتند ،چه اگر از روستای خود بیرون می رفتند در هیچکدام از روستاهای دیگر پذیرفته نمی شدند.علت نیز این بود که هر روستا به تعدادی جفت یا خیش معین تقسیم شده و تغییر در تعداد جفت باعث تغییر در مساحت سهم زراعی خانوار روستایی می شد.



وضعیت آبیاری مزارع    

در زمستان هر کشاورز موظف بود که سهمیة زمین زراعی خود را که قبلاً با نظارت کدخدا قرعه کشی شده آبیاری اولیه یا ماخار برای کشت گندم یا جو انجام دهد(هیرم کاری) 24 ساعت بعد از آبیاری اولیه (ماخار) زمین بذر پاشی وبوسیلة گاو آهن سنتی

شخم زده شده وبعد از شیار وکاشت بذر محصول به کمک رطوبت موجود در خاک سبز شده وتا نیمه بهمن ماه حتی اگر باران بقدر کافی نمی بارید هیچگونه آبیاری نمی شد.از نیمه بهمن ماه به بعد چنانچه بارش نبارد آبیاری گندم یا جو شروع می شده وتا پایان اردیبهشت ماه حدود 2 تا 3 بار انجام می گرفت.نهر آبیاری در خط الرأس مزرعه احداث شده وبفواصل معینی بریدگیهای جدیدی ایجاد می کردند طول خطوط آبیاری بسته به شکل قطعه زمین حدود 100 متر بوده است.آبیاری مزارع شلتوک در تابستان نیز بستگی به وضعیت توپو گرافی زمین وکرت ها با ابعاد مختلف داشته است حوضچه ها یا کرت ها بوسیلة پشته هایی از هم جدا بوده ودر امتداد شیب زمین بوسیلة بریدگیهایی جهت ورود وهدایت آب پشته ها بهم متصل می شدند.

آبیاری مزارع شلتوک در کلیه روستاها یکسان بوده وبوسیلة آبیار (اومال = اویار) انجام شده است.مزد یا اجرت اومال را گاهی کشاورزان یا طبق توافق مالک یا بالمناصفه سر خرمن پرداخت می نمودند.در نظام سنتی حق آب با مالکیت اراضی رابطه نزدیک داشته ونگهداری نهر های انتقال ونقاط ووسایل انحراف آب تا سرمنشإ رودخانه به عهدة مالک بوده است.

عملکرد محصول در شبکه سنتی

قسمت اعظم اراضی ،دارای خاک مناسب زراعی بوده و کلاً 91000 هکتار اراضی مستعد کشاورزی شناسایی گردیده بود این اراضی به دلیل محدودیت آب رودخانه های دز وکرخه در فصل تابستان بایر باقی می ماند .محصولات عمدة مزارع منطقه عبارت از گندم ،جو،لوبیا، برنج، کنجد، سبزیجات ومیوه جات بوده است.میزان برداشت محصول در مزارع آبی ودیم بسیار کم بوده وطبق آمار موجود ،گندم در مزارع آبیاری شده 615 کیلوگرم در هکتار ودر مزارع دیم 410 کیلوگرم بازدهی داشته است.تعداد کمی از مزارع که بیشتر جنبه دولتی داشته دارای کشت مکانیزه بوده ولی روش های کهن از قبیل استفاده از خیش چوبی با گاو، بذر افشانی بی نظم دستی وخرمن کوبی ودرو با دست متداول بوده است.



نحوه دریافت آب بها از کشاورزان

همانگونه که گفته شد چون انهار جزء متعلقات مالک محسوب می شد لذا کلیه انهار اصلی وفرعی به نام او ثبت می شد وسهمیه مالکی را اززمین وآب دریافت می کرد.در نتیجه وجه دریافت شده فقط بابت آب بها نبود.

در اراضی آبی وظایفی که بعهده مالک وکشاورز بوده بشرح زیر است:

الف) وظایف مالک:

1-    سبد چیدن وسبد گذاری در جلوی رودخانه

2-    لایروبی انهار درجه 1و2

3-    از محصولی که به مالک تعلق می گرفت معادل یک دهم برای حقوق کدخدا در نظر گرفته می شد.

4-    پرداخت حقوق ضابط

ب) وظایف کشاورز:

1- پرداخت کلیه هزینه های کاشت،داشت وبرداشت

2- لایروبی انهار درجه 3 و4

3- تهیه وجمع آوری کلیه وسایل سد سله ای

4- نگهبانی ونگهداری محصول در خرمن جا ویا پاک کردن آنها

سهمیه مالک بعد از انجام کارهای فوق برای آب وزمین به شرح زیر دریافت می گردید:

1- گندم وجو وصیفی جات                                    یک ششم محصول

2- کنجد                                                              یک دوم محصول

3- ماش                                                              یک سوم محصول

4-شلتوک                                                            یک دوم محصول



مشکلات زراعی قبل از احداث شبکه

1-    عدم دقت در زمان کاشت

2-    بذر پاشی نامنظم (دستی)

3-    ناکافی بودن کشت وآمادگی خاک

4-    فقدان مواد آلی در خاک ونایاب بودن کودهای شیمیایی

5-    عدم علاقه کشاورزان به فعالیت بیشتر به دلیل فقدان مالکیت  در اراضی

6-    عدم وجود مالکیت مدون در بسیاری از اراضی و بحث و تردید بین دولت و مالکین

7-    کمبود سرمایه گذاری برای پیشرفت امور کشاورزی

8-    فقدان برنامه های آموزشی ،ترویجی ، خدماتی در امر کشاورزی

9-    توزیع نامناسب و غیر عادلانه آب و فقدان حقوق آب ،منجر به کشمکش و حتی نزاع بر سر آب

10-    اطلاع از روش های صحیح آبیاری و نقص شبکه توزیع آب بطوریکه در عملکرد محصول دیم و آبی تفاوت فاحشی وجود نداشته است.



طرح عمرانی دز:



در سال 1336 شرکت عمران و منابع نیویورک (D&R) مطالعات وسیعی را در زمینه های آب وخاک، تولید محصولات زراعی ،وضعیت اقتصادی و اجتماعی روستاها ونیز صنایع مرتبط با کشاورزی همچون احداث کارخانجات نیشکر،کارخانه قندودیگر صنایع غیر مرتبط مانند پتروشیمی و گاز را در محدوده خوزستان انجام داد که در این میان پروژه چند منظوره دز از اهمیتی ویژه برخوردار است .این پروژه که شامل ساختمان سد مخزنی دز وشبکه آزمایشی بنام DPIP  در ابعاد کانالها ،زهکشها ،جاده های دسترسی در اراضی 22هزار هکتار از منطقه شرق دز بود از سال 1337شروع ودر سال 1342 باتمام رسید وجالب است که در گذشته  در محدوده طرح آزمایشی دز که اکنون در مرکز دز بزرگ است 57 روستا با جمعیتی حدود 11585 نفر وجود داشته است .البته در کل محدوده شبکه آبیاری دز بالغ بر 228000 نفر زندگی می کردند که   72000  نفردر 197 روستا و5 شهرک و  156000 نفر نیز در شهرهای دزفول،شوش واندیمشک سکونت داشتند.  در همان زمان پروژه های دیگری نیز ازجمله نیشکر هفت تپه،احداث نیروگاه دز ومرکز تحقیقات کشاورزی به اجرا درآمد که هر کدام در جای خود از اهمیت بسیاری برخوردار است.

 پس از بهره برداری و بررسی نتایج  اجرای طرح آزمایشی ، مطالعه و طراحی بقیه اراضی آبخور رودخانه دز به مساحت خالص72000   هکتار  توسط مهندسین  مشاور عمران شروع و مجموع طرح طی دوازده قرارداد ساختمانی و تاسیساتی از سال 1346 به ترتیب به مرحله اجرا درآمد.

از تاریخ 18 آبان 1348 امور ساختمانی دز فعالیت های ساختمان شبکه آبیاری دز تحت واحد مستقلی جدا از طرح آبیاری دز را ادامه داد وسرانجام کل طرح آبیاری دز در آذر ماه 1356به بهره برداری رسید.برای توزیع آب از ساختمانهای آبی متعددی در شبکه استفاده شداز جمله سد تنظیمی وسد انحرافی جهت تنظیم وانحراف آب ،سیفون معکوس جهت عبور کانال از مسیل ها ،پارشال فلوم وسرریز(اندازه گیری جریان) وتلمبه خانه هاو... که  در واقع شبیه به یک آزمایشگاه هیدرولیکی عمل می کنند بنحوی که این ویژگیهای منحصر بفرد این شبکه را بعنوان یکی از شبکه های آبیاری مدرن کشور مطرح کرده است و سالانه دانشجویان رشته های تخصصی مرتبط، بازدید از این شبکه گراسنگ را ضروری تلقی می کنند.

حدود جغرافیایی شبکه

اراضی شبکه آبیاری دز از سمت شمال به تپه ماهورهای شمالی دزفول و از مشرق به رودخانه شور (گلال کهنک ) و از جنوب به اراضی  هفت تپه و رودخانه  شاوور و از  مغرب  به  رودخانه کرخه محدود میگردد و شهرهای دزفول ، اندیمشک و شوش در محدوده اراضی شبکه قرار دارند.                                                           

رودخانه های دز و شاوور ، راه آهن سراسری و جاده تهران  - خرمشهر و همچنین دو  مسیل بالارود و سیاه منصور نیز از شبکه می گذرند.





محصولات زراعی پیشنهادی مشاور طراح شبکه ودلایل توجیهی آن



1-    چغندر قند در سطح 20 هزار هکتار برای تامین مصرف داخلی قند،ملاس،خوراک دام همزمان با ساخت کارخانه قند دزفول واهواز)

2-    یونجه به منظور جبران پروتئین ،غذای دام در منطقه وسپس صادرات به صورت هیدارته

3-    مایلو به منظور تامین علوفه دام

4-    آفتابگردان جهت کاهش واردات روغن

5-    گندم جهت کاهش واردات

6-    انگور برای سرمایه گذاری سودمند صادراتی ومصرف داخلی





سد تنظیمی

این سد در 5/4 کیلومتری شمال پل قدیم دزفول به منظور کنترل و تنظیم مجدد آب خروجی از سد مخزنی دز و تامین آب ورودی به شبکه بر مبنای 200 متر مکعب بر ثانیه در شبانه روز و عبور جریان سیلابی معادل 6000 متر مکعب بر ثانیه طراحی شده است.

وسعت دریاچه آن 331 هکتار و حجم مخزن آن 14 میلیون متر مکعب در ارتفاع 135.2 متر نسبت به سطح دریای آزاد میباشد طول آن 136 متر و ارتفاع آن 20 متر است و دارای یک دریچه تخلیه رسوب  جهت عبور جریان حداکثر 551 متر مکعب بر ثانیه و تعداد 6 دریچه سرریز برای عبور سیلابها  که هر کدام برای عبور جریان حداکثر 746 متر مکعب بر ثانیه طراحی گردیده است .

سد انحرافی

  این سد بتنی در 6 کیلومتری پایین دست سد تنظیمی با طول 394 متر و ارتفاع 4 متر به منظور هدایت آب مورد نیاز کانالهای اصلی مناطق شرق و غرب رودخانه دز و برای عبور جریان سیلابی معادل 6000 متر مکعب بر ثانیه طراحی گردیده است.

کانالها و ابنیه

ظرفیت کانال اصلی منطقه غرب                      157 متر مکعب بر ثانیه

ظرفیت کانال اصلی منطقه شرق                      92 متر مکعب بر ثانیه    

ظرفیت کانال اصلی منطقه سبیلی                   13متر مکعب بر ثانیه

طول کانالهای اصلی شرق                               113.5کیلومتر

طول کانالهای اصلی غرب                                 93   کیلومتر

طول کانالهای فرعی شرق                                290 کیلومتر

طول کانالهای فرعی غرب                                 243  کیلومتر

طول زهکشها                                                    633.7   کیلومتر

جاده های تعمیرات و نگهداری                             1287   کیلومتر

تعداد دریچه های آبیاری                                     1070  واحد

تعداد پلهای بزرگ                                               2 واحد

ایستگاه های پمپاژ با توجه به اینکه حدود 14000 هکتار از اراضی شبکه از طریق پمپاژ آبیاری میگردد  بنابراین تلمبه ها نقش حساسی را در شبکه خصوصا‏ً در منطقه سبیلی دارا میباشند.



ظرفیت ایستگاه پمپاژ اصلی سبیلی                 16 مترمکعب برثانیه

ظرفیت ایستگاه پمپاژ شماره 1                     3.8 مترمکعب برثانیه

ظرفیت ایستگاه پمپاژ شماره 2                     2.2 مترمکعب برثانیه

ظرفیت ایستگاه پمپاژ شماره 3                   0.54 مترمکعب برثانیه

ظرفیت ایستگاه پمپاژ شماره  4                  8/.   مترمکعب برثانیه

ظرفیت ایستگاه پمپاژ اصلی قمش               3.84 مترمکعب برثانیه

ظرفیت ایستگاه پمپاژ اصلی سنجر                    3 مترمکعب برثانیه

ظرفیت ایستگاه پمپاژ اصلی اندیمشک             1.5 مترمکعب برثانیه

 مجموع ظرفیت کلی ایستگاههای پمپاژ شبکه بالغ بر 31.3   متر مکعب بر ثانیه میباشد .





اهم نتایج پیش بینی شده ناشی از اجرای طرح شبکه آبیاری دز

1-    افزایش محصولات کشاورزی مرغوب با تولید حداکثر در هکتار

2-    ایجاد مشاغل گوناگون تخصصی، اداری، کارگری

3-    افزایش ارزش زمین بواسطه فراهم بودن تسهیلات آبیاری وتبدیل اراضی دیم به آبی

4-    توسعه اقتصادی محلی

5-    بهبود برنامه غذایی و سلامتی کشاورزی

6-    تقلیل فرسایش زمین و جلوگیری از بروز خسارات توسط سیل به اراضی تسطیح شده ارزان با احداث سیل بند

7-    احداث راههای ارتباطی مناطق کشاورزی با شهرها

8-    بهبود وضع اجتماعی  مردم روستاها و شهرها ی داخل طرح

9-    سرمایه گذاری در کشت و صنعتها

10-    توسعه معلومات اجتماعی و فرهنگی کشاورزان که ناشی از افزایش درآمد و وسعت یافتن دید آنان  نسبت به محیط مجاور خود می باشد.

11-    تهیه آب مورد نیاز برای اراضی کشت وصنعت نیشکر هفت تپه

 با گسترش تولیدات کشاورزی و فروش محصولات آن به شیخ نشینهای خلیج فارس میزان ارز خارجی بمنظور کمک به سایر برنامه های عمرانی کشور افزایش می یابد.

اکنون با یک بررسی اجمالی می توان مشاهده کرد که پس از احداث شبکه آبیاری دز،با تسطیح اراضی وبکار گیری روش های مهندسی آبیاری ،مصرف آب محصولات زراعی بصورت قابل ملاحظه ای کاهش یافته است بنحویکه هم اکنون  در محدودة شبکه دز قریب به 50 نوع کشت مختلف در فصول تابستان وزمستان ببار می نشیند که از میان می توان به 40 هزار هکتار گندم آبی ،20 هزار هکتار ذرت دانه ای ،15 هزار هکتار نیشکر در شرکت های هفت تپه وکارون ،4 هزار هکتار باغات ومرکبات ،دهها هکتار سبزیجات وانواع گل و صدها هکتار صیفی جات که بصورت روباز و یا گلخانه ای کشت می شوند اشاره کرد.

تأثیر شگرف شبکه بر اقتصاد منطقه علاوه بر اشتغال مستقیم در بخش کشاورزی موجب رونق مشاغلی چون ساخت جعبه های حمل محصولات، سورتینگ میوه، تهیه لوازم یدکی و تعمیر ماشین آلات کشاورزی ،مؤسسات حمل و نقل و همچنین صنعت بانکداری نیز گردیده است.

بعلاوه برداشت آب در هر زمان و برای هر نوع کشت تضمین شده است و عملکرد محصول در هکتار افزایش چشمگیری یافته است که بعنوان یک مثال گویا و در یک بررسی علمی در قیاس عملکرد محصول گندم در هر هکتار در سالهای 1338 (سال های مطالعات اولیه شبکه) با سال 1380 ، حدود 5/6 برابر افزایش عملکرد در هکتار را شاهد هستیم. دیگر آنکه در تابستان تنها حدود 23 درصد  از اراضی شبکه کشت می شد در حالیکه با احداث شبکه  این امکان فراهم شده است که از تمام ظرفیت بالقوه کشاورزی منطقه  بمنظور کشت انواع محصولات کشاورزی استفاده شود.