سیل خوزستان بدون دخالت غیرمتخصصان مدیریت شد

فرهاد ایزدجو روز یکشنبه در نخستین نشست خبری خود در سالن جلسات سازمان آب و برق خوزستان، در پاسخ به این سوال که آیا برنامه ریزی سدها و عملیاتی شدن آن کاملا در حوزه اختیارات سازمان آب و برق بوده و یا عوامل دیگری در آن دخالت داشته، مدعی شد: تصمیم سازمان آب و برق و شورای بحران درباره مدیریت سیلاب هماهنگ بود و دستورالعمل های بهره برداری ما با تصمیماتی که اتخاذ و اجرا شد، منطبق بوده است.
در سیل اخیر نقدهایی درباره دخالت برخی نهادها در تصمیمات کارشناسی سازمان آب و برق مطرح شده و این سازمان متهم شده بود که بر تصمیم کارشناسی خود پافشاری نکرده است.
ایزدجو در این باره افزود: در جایی که تصمیمات سازمان آب و برق، چه در خشکسالی و چه ترسالی، تبعات اجتماعی به دنبال دارد، شورای تامین استان ورود می کند و تصمیمات با هماهنگی این شورا انجام می شود، در این صورت افراد سیاسی در کنار گروه فنی و کارشناسی قرار گرفته و تصمیمات مشترک می گیرند.
وی اضافه کرد: در رهاسازی آب سدها گزینه های مختلفی وجود داشته، اما تصمیم نهایی براساس تاثیر تبعات اجتماعی اتخاذ می شود.
ایزدجو اظهار داشت: ظرفیت انتقال دهی رودخانه کرخه در حدود 400 مترمکعب درثانیه بود و انتقاد می کردند که چرا خروجی سد کرخه به یک هزار مترمکعب درثانیه افرایش نیافته، در حالی که هم اکنون روستای خسرج با دبی خروجی فعلی (600-400 مترمکعب درثانیه) نیز هنوز کاهش نیافته است.
وی افزود: اگر دبی خروجی سدها را زودتر از شرایط سیلابی افزایش می دادیم و رهاسازی را بیشتر می کردیم، تعدادی از روستاها که در بستر رودخانه ها قرار داشت، زودتر به زیر آب می رفت و در واقع عملا با دست خودمان روستاها را زیر آب می بردیم، در اینصورت اولا باید شورای تامین این مساله را می پذیرفت و ثانیا پیش بینی های هواشناسی با قطعیت اعلام می شد، در حالی که دقت پیش بینی های فصلی بسیار کم و غیرقابل اطمینان بود، این تصمیم را هیچکس نمی پذیرفت و منطقی هم نبود.
ایزدجو تاکید کرد: تنها مساله ما در زمان محدودیت آبگیری در سد کرخه و نگرانی از افزایش تراز تا بیش از 220 مترمکعب درثانیه بود که بعد از صدور مجوز افزایش تراز تا 226 مترمکعب درثانیه (یک میلیارد مترمکعب) این محدودیت برداشته شد.

*خشکسالی در تابستان؛ ترسالی در زمستان
این مقام مسئول همچنین درباره نامه این سازمان در تیرماه 1397 مبنی بر وقوع خشکسالی در سال آبی 97-96 توضیح داد: بحثی بود که سدها به دلیل نگرانی از خشکسالی تخلیه نشده است، اما این نامه هیچ تاثیری در برنامه رهاسازی آب از سدها نداشت و ما بنا را برخشکسالی قرار نداده بودیم.
وی افزود: در 13 خرداد 1397 در ستاد خشکسالی خوزستان مصوب شد که در چهار ماه خرداد تا مهر ماه به میزان چهار میلیارد و 842 میلیون مترمکعب در ثانیه رهاسازی صورت گیرد، این در حالیست که به دلیل نیازهای پایین دست و فشارهایی که وارد شد، پنج میلیارد و 776 میلیون مترمکعب درثانیه رهاسازی شد، به این معنی که همه آب به جز ذخیره استراتژیک از سدها تخلیه شد.
ایزدجو ادامه داد: میزان ذخایر سدهای استان در ابتدای سال آبی 1.5 میلیارد مترمکعب بوده که این میزان در حد ذخیره استراتژیک و تنها برای تامین نیاز شرب و محیط زیست رودخانه است.
وی با اشاره به خطای پیش بینی های هواشناسی پیش از سیلاب اخیر گفت: پیش بینی های هواشناسی تا شهریور ماه وقوع یک سال خشک را نشان می داد اما بعد از آن بود که پیش بینی ها تغییر کرد.
ایزدجو اضافه کرد: سازمان هواشناسی بهمن ماه پارسال در جلسه شورای عالی آب، پیش بینی بارش در اسفند و فروردین ماه را 10 درصد (10 میلیمتر) بیش از نرمال اعلام کرده بود، در حالی که آنچه اتفاق افتاد بارش بیش از 2 برابر میزان نرمال بود و در حوزه رودخانه کرخه بارش ها بی سابقه داشتیم.
وی اضافه کرد: در ماه های آبان و آذر ماه با پیش بینی ترسالی نظر خود را اصلاح کردیم، همانطوری که هواشناسی نیز اصلاح کرد.
ایزدجو در ادامه با بیان اینکه پیش بینی بارش جزو وظایف سازمان آب و برق نیست، گفت: در حال حاضر این سازمان تنها می تواند پیش بینی رواناب را انجام دهد، اگر چه قبول داریم که پیش بینی هواشناسی باید به ماموریت های وزارت نیرو اضافه شود و طبق گفته وزیر نیرو سازمان هواشناسی باید زیرمجموعه این وزارتخانه باشد یا بر اساس نیازهای وزارت نیرو پیش بینی های خود را انجام دهد، زیرا وزارت نیرو مهمترین بهره بردار پیش بینی های هواشناسی است.

*120 روستای سیلابی
مدیرعامل سازمان آب و برق خوزستان همچنین با بیان اینکه دستکاری در حریم رودخانه سیلاب را در برخی مناطق تشدید کرد، اظهار داشت: در سیلاب اخیر بیش از 120 روستا در بستر سیلابی رودخانه ها قرار داشتند، که باید جابجا شوند اما جابجایی این روستاها با تبعات اجتماعی همراه است.
وی افزود: دولت به دنبال این است که این روستاها از حریم خارج شوند اما با توجه به تبعات اجتماعی به نظر نمی آید با یک دستورالعمل یکسان بتوان آن را اجرایی کرد.
ایزدجو اضافه کرد: اگر چه جمعیت برخی از آنها بسیار بالاست و یا بیش از 50 سال است که در آنجا سکونت دارند، اما خارج کردن روستاها از حریم رودخانه ها هم برای سلامتی آنها و هم برای مدیریت رودخانه لازم است.

*نمک به کارون رفت
مدیرعامل سازمان آب و برق خوزستان در پاسخ به سوالی درباره سد گتوند، از وضعیت آن اظهار بی اطلاعی کرد و گفت: بهره برداری این سد با سازمان آب و برق خوزستان نیست.
وی درباره تخلیه نمک ذخیره شده در مخزن سد گتوند در زمان سیلاب نیز گفت: تخلیه نمک مخزن این سد تصمیم خوبی است و یکی از شرایط مدیریت مخزن این سد، خارج کردن نمک به سمت پایین دست است.
ایزدجو تصریح کرد: در صورتی که متولی سد بودم رهاسازی را انجام می دادم تا سطح نمک و شوری در مخزن کنترل شود.
پیش از این نیز مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران، افزایش تخلیه آب شور مخزن سد گتوند به پایین دست را در پی سیلاب های اخیر در خوزستان تایید کرده بود که این مساله واکنش کارشناسان محیط زیست و خوزستانی ها را به دنبال داشت.

*سد دز بلندتر می شود
مدیرعامل سازمان آب و برق خوزستان در ادامه، گزینه برتر مطالعات طرح علاج بخشی سد دز را افزایش ارتفاع این سد عنوان کرد.
وی با بیان اینکه سد دز تنها سد استان است که با مشکل رسوبگذاری روبه روست، گفت: در حال حاضر 600 میلیون مترمکعب رسوب در مخزن سد دز انباشته شده است.
ایزدجو گفت: بر اساس مطالعات طرح علاج بخشی سد دز و اهداف سد، از میان گزینه های لایروبی سد و افزایش ارتفاع آن، گزینه افزایش ارتفاع انتخاب شده است، البته با توجه به اینکه ظرفیت کارشناسی برای تصمیم گیری درباره این طرح در کشور وجود ندارد، نیاز است که از نظرات بین المللی استفاده کنیم، بر همین اساس به دنبال برگزاری یک پنل بین المللی برای تصمیم گیری نهایی در این زمینه هستیم.
وی اظهار داشت: آبخیزداری و اجرای سد بختیاری در بالادست سد دز نیز از دیگر طرح هایی است که برای افزایش عمر این سد باید اجرا شوند.
ایزدجو با اشاره به هزینه بالای لایروبی مخزن سد دز، اضافه کرد: هزینه برداشت هر مترمکعب رسوب، پنج دلار هزینه در بردارد، با این احتساب برای لایروبی نیمی از رسوب سد دز باید 1.5 میلیارد دلار هزینه شود.
وی تصریح کرد: در زمان طراحی سدها برای افزایش طول عمر و پایداری آنها و کاهش میزان رسوب، طرح های آبخیزداری اجرا می شود که در کشور ما این طرح ها در اولویت قرار ندارد.
به گفته وی طرح های اجرا شده آبخیزداری در بالادست سد دز تاثیر ناچیزی، در حدود 10 درصد داشته است.
ایزدجو همچنین دلیل لایروبی نشدن رودخانه های استان را نبود اعتبارات دانست و گفت: در سال های گذشته طرح های مقابله با کم آبی دراولویت بوده و با وجود مکاتبات زیاد، لایروبی رودخانه ها هیچگاه در اولویت قرار نگرفته است.
وی افزود: در انشعاب های رودخانه کرخه به هورالعظیم و رودخانه کارون (حفار به اروند) باید به صورت جدی در دستورکار قرار گیرد.
ایزدجو با اشاره به مطالعات لایروبی کلی کارون در محدوده اهواز نیز گفت: اجرای این طرح هزینه بالایی در بردارد، همچنین باید در کنار سایر طرح های مهندسی رودخانه اعم از تغییر عرض رودخانه و اجرای کانال های سیلاب بر مورد توجه قرار گیرد.
وی اضافه کرد: تاثیر لایروبی 10 میلیون مترمکعب از رسوب کارون در اهواز بسیار کم است و فقط می تواند جریان سیلابی را 30 سانتیمتر پایین می آورد.
ایزدجو ادامه داد: برای افزایش تاثیرگذاری در کارون باید اهواز تا دارخوین لایروبی شود که شامل 70 میلیون مترمکعب رسوب است همچنین سالانه 10 درصد هزینه لایروبی برای حفظ مقطع رودخانه هزینه شود.
وی همچنین تاکید کرد: جاده ساحلی اهواز بر اساس شاخص های فنی ارائه شده توسط سازمان آب و برق اجرا نشده، به همین دلیل در سیلاب اخیر ساخت دایک اجتناب ناپذیر بود،
ایزدجو در ادامه گفت: طرح انتقال آب از سد کارون 3 به ایذه به دلیل تحریم ها متوقف شده است.
وی افزود: پیش از این 2 فاینانسور برای همکاری در این پروژه اعلام آمادگی کرده بودند اما بعد از تحریم ها این همکاری را قطع کردند.
ایزدجو تاکید کرد: سعی می کنیم این طرح را در 2 مرحله و از روش های دیگری اجرایی کنیم .

*ادامه سدها
مدیرعامل سازمان آب و برق خوزستان در ادامه با بیان اینکه دیگر سد بزرگی در خوزستان اجرا نمی شود، از آبگیری سد بالارود در استان د رسال جاری خبر داد.
وی افزود: اجرای سد تراز در لالی نیز که پارسال کلنگ زنی شده بود، ادامه می یابد.
ایزدجو اضافه کرد: در سال جاری اعتباری برای اجرای سد خیرآباد اختصاص داده نشده و پیش بینی می شود در سال 99 عملیات آن اجرایی شود.
وی اظهار داشت: از ابتدای سال آبی تا اوایل اردیبهشت 11 هزار گیگا وات ساعت در نیروگاه های برقابی استان تولید شده است.
ایزدجو گفت: در مدت مشابه پارسال سه هزار و 850 گیگاوات ساعت تولید شده بود و متوسط دراز مدت تولید در نیروگاه های برقابی استان نیز پنج هزار گیگاوات ساعت است.
وی افزود: تولید برق نسبت به پارسال 180 درصد و نسبت به میانگین درازمدت 110 درصد افزایش داشته است.
این مقام مسئول همچنین درباره طرح های آینده برای کنترل سیلاب در استان، توضیح داد: در رودخانه کارون بازگشایی سیلاب برهای طبیعی این رودخانه، «نهر مالح» و «نهر بحره» جزو برنامه هاست.
وی افزود: در بلندمدت نیز ساخت سدهای تاخیری در رودخانه دشت بزرگ و سد بختیاری در بالادست دز در دستورکار قرار دارد.
ایزدجو با اشاره به مطالعه ساخت 2 کانال سیلاب بر در حوزه کرخه، اظهار داشت: کانال انحراف سیلاب کرخه به هورالعظیم در محل روستای شاکریه و روستای خسرج پیشنهاد شده است، اما با توجه به اینکه اجرای سیلاب بر در روستای خسرج ریسک کمتری دارد و سیلاب را قبل از ورود به بافت جمعیتی منحرف می کند، در اولویت قرار گرفته است.