به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، کمتر کسی فکر می‌کرد، کمتر از 2 سال پس از سیلاب سال 98 و پر شدن سدهای کشور به خصوص در مناطق جنوب و جنوب غرب، شاهد شرایط بحرانی کم‌آبی در این مناطق باشیم.
در سال 1398 همه سدهای استان خوزستان از جمله سد کرخه به وضعیت 100 درصد ظرفیت رسید، به عبارت دیگر کل ذخیره 7 میلیارد و 300 میلیون متر مکعبی بزرگترین سد خاکی غرب آسیا مملو از آب شد، در این شرایط پیش‌بینی می‌شد مدیریت صحیح منابع آب و استفاده از الگوی کشت مناسب می‌تواند خوزستان را به مدت حداقل 3 سال چالش آب رهایی بخشد اما با گذشت کمتر از 2 سال در حال حاضر سد کرخه مدت‌هاست به تراز حجم مرده خود رسیده است به عبارت دیگر شرایط بهره‌برداری آب سد از طریق دریچه‌های تعبیه شده معمول دیگر میسر نیست و از ابتدای سال آبی 1400-1401 شاهد تخلیه سد از دریچه تخلیه‌گر تحتانی هستیم.
*چرا آب در سد کرخه نایاب شد؟
نگاهی به وضعیت سد کشور از انتهای سال 1398 تا کنون یک سوال را به ذهن می‌آورد که این حجم از آب در طی کمتر از یک سال به چه مقصدی هدایت شده است؟ پاسخ به این پرسش پیش از هر تحلیل نیازمند یک تاریخ‌نگاری از وقایع دقیق اتفاق افتاده پس از وقوع سیلاب است.
بر همین اساس، پس از بارش‌های سیل‌آسا در انتهای سال 1398، زمین‌های خوزستان به واسطه نبود شیب و ارتفاع تقریبا برابر با ارتفاع سطح دریا به زیر آب فرو رفتند و مدیریت ناصحیح بحران در این منطقه مسئله غرقاب شدن زمین‌ها را تشدید کرد.
در این شرایط، یک مقام ارشد دولت وقت، طی درخواستی پس از سیل از کشاورزان خواست تا با باز کردن موانع آب را به زمین‌های خود هدایت کنند تا دولت فرصت تخلیه سیلاب شهرها را به دست بیاورد. پس از اینکه مردم درخواست این مقام ارشد دولتی را انجام دادند و عمده زمین‌های زیر کشت غرقاب شد، هیچ پیگیری مبنی بر تخلیه این زمین‌ها انجام نشد.
در چنین شرایط وجود زمین‌های کشاورزی غرقاب این امکان را مهیا کرد تا کشت برنج در جنوب غرب کشور به بیشترین میزان خود برسد. در این شرایط مجلس شورای اسلامی نیز در قانون بودجه مسئله کشت برنج در این استان را آزاد کرد غافل از اینکه این محصول بسیار آب‌بر در سال‌های آتی می‌تواند زمینه نابودی معیشت کشاورزان به خصوص آن بخش که به کشت استراتژیک گندم امید بسته‌اند را نابود کند.
* نیمی از آب حوضه آبریز کرخه صرف برنج‌کاری شد
قانونی شدن کشت برنج در خوزستان سبب شد تا در سال 1399 به 970 هزار تن برسد، در همین راستا، محمد قاسمی‌نژاد، معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خوزستان در بیان آمار تولید برنج خوزستان گفته است: در 205 هزار و 858 هکتار از مزارع استان خوزستان برنج کشت شد که نسبت به میانگین 9 ساله 292 درصد افزایش داشته و در این مدت تولید برنج از 291 هزار تن به حدود 970 هزار تن رسیده است.
با توجه به اینکه کشت برنج در جنوب غرب کشور به شیوه سنتی انجام می‌شود، تولید هر کیلوگرم برنج به 3 هزار تا 5 هزار لیتر آب نیاز دارد. بر این مبنا اگر معادل میانگین 4 هزار لیتر به ازای هر تن برنج را در نظر بگیریم تولید 970 هزار تن برنج در استان خوزستان آن هم در طی یک سال زمینه مصرف 3.88 میلیارد متر مکعب آب را فراهم کرده است.
به عبارت دیگر 53 درصد از ذخیره آبی سد کرخه تنها در طی یک سال صرف تولید برنج شده و دیگر آبی برای تامین نیاز کشت استراتژیک پاییزه برای کشاورزان خوزستانی باقی‌نمانده است؛ این درحالی ست که کشت برنج فقط در 30 درصد زمین‌های استان خوزستان انجام شده و 70 درصد سطح زیر کشت این استان مرتبط با کشت استراتژیک پاییزه است.
*کشت برنج در سال آینده تیر آخر به تابوت منابع آبی کرخه است
در این شرایط آن چیزی که حکم تیر آخر را برای ذخایر آبی سد کرخه به همراه داشت تداوم کشت برنج در طی سال‌های 1400 و همچنین اخبار شنیده شده مبنی بر بستن قرارداد با شالی‌کوبان به منظور کشت برنج در سال 1401 است.
این مسئله در حالی اتفاق می‌افتد که سد کرخه دیگر آبی برای تامین نیاز کشت شلتوک نداشته و در صورتی که دستگاه‌های ذی‌ربط از جمله وزارت جهاد کشاورزی ممنوعیت این کشت را در جنوب غرب کشور را اجرایی نکنند، این منطقه با فرابحران مواجه خواهد شد.
* وزارت جهاد با ارائه الگوی کشت مناسب مانع از سودجویی مافیای برنج شود
در همین راستا، محمد پورحمید، استاد دانشگاه و کارشناس حوزه آب در گفت‌‌و‌گو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس ضمن اشاره به شرایط دشوار تامین آب در جنوب غرب کشور به خصوص در سد کرخه گفت: «به استناد مصوبه شورای عالی آب، کشت برنج در حوضه آبریز کرخه ممنوع است و هر دستگاه دولتی که این مصوبه را اجرا نکند مرتکب ترک فعل شده زیرا زمینه وقوع بحران را ایجاد کرده است.»
پور حمید با تاکید بر اینکه وزارت نیرو نباید به غیر از الگوی کشت مصوب جهاد به کشت دیگری آب بدهد، گفت: وزارت جهاد کشاورزی موظف است با ارائه الگوی کشت مناسب با شرایط آب و خاک و زمینه سودجویی و تهدید معیشت کشاورزان توسط مافیای برنج را ببندد.
به گزارش فارس بر اساس خبرهای رسیده، هم اکنون بخشی از افراد متعلق به سایر استان‌های کشور نسبت به اجاره زمین کشاورزان خوزستانی برای کاشت برنج باوجود محدودیت تامین آب، اقدام کرده‌اند.
